متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی ایران در سالهای اخیر حدود ۳۷۰ تا ۳۸۰ بوده که ناشی از ضعف زیرساختها، هزینه بالای مبادله و تمرکز ناکافی بر تولید صادراتمحور است.
سه شنبه ۹ دی ۱۴۰۴ - ۱۹:۳۰
کد مطلب : 9376
۰
بر اساس دادههای منتشرشده از سوی نهادهای متولی تجارت خارجی، متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی ایران در سالهای اخیر حدود ۳۷۰ تا ۳۸۰ دلار بوده است. این در حالی است که به اذعان کارشناسان و مسئولان، در صورت توسعه صنایع پاییندستی و کاهش خامفروشی، این رقم قابلیت افزایش تا حدود ۱۲۰۰ دلار به ازای هر تن را دارد؛ موضوعی که بیانگر شکاف قابل توجه ایران با کشورهای صادرکننده محصولات با ارزش افزوده بالاست.
ترکیب صادرات ایران نیز نشان میدهد بخش عمدهای از کالاهای صادراتی کشور را مواد خام یا نیمهخام تشکیل میدهند. نفت خام، میعانات گازی، محصولات پایه پتروشیمی، سنگآهن و سایر مواد معدنی فرآورینشده از مهمترین اقلام صادراتی ایران به شمار میروند. برخی برآوردهای کارشناسی حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از سبد صادراتی کشور، به لحاظ ماهیت، در زمره خامفروشی یا صادرات با ارزش افزوده پایین قرار دارد.
به باور تحلیلگران اقتصادی، نبود زنجیره کامل تولید و ضعف در توسعه صنایع تکمیلی موجب شده است ایران به جای صادرات محصول نهایی، عمدتاً تأمینکننده مواد اولیه برای صنایع سایر کشورها باشد؛ کشورهایی که با فرآوری این مواد، چندین برابر ارزش اقتصادی ایجاد میکنند.
صادرات کالاهای ارزان
عبدالساده نیسی، مدیرکل دفتر شرق آسیا، اقیانوسیه و شبهقاره هند سازمان توسعه تجارت در این خصوص به مهر میگوید: در حال حاضر متوسط ارزش صادراتی ما به ازای هر تن حدود ۳۰۰ دلار است که نشاندهنده خامفروشی است. همچنین متأسفانه در شرایط فعلی، صادرات ما عمدتاً به کالاهای سنتی محدود شده و در حوزه کشاورزی، بهویژه در زمینه مواد غذایی، کمکار کردهایم.
او با بیان اینکه ما نیازمند توسعه فرآوری، انتقال تکنولوژی به داخل کشور و صادرات محصولات با سطح فناوری بالا هستیم، تاکید میکند: لازمه اصلاح این وضعیت، سرمایهگذاری در تولیدات صادراتمحور در داخل کشور است. با این رویکرد، شرکتها ناچار میشوند خود را بینالمللی کنند، چرا که برای صادرات باید محصولات با کیفیت بالا تولید کنند. نتیجه این روند، ارائه کالاهای با کیفیتتر به مردم و در نهایت افزایش سطح زندگی جامعه خواهد بود.
همچنین امیر روشنبخش قنبری، معاون ارتقای کسبوکارهای بینالمللی سازمان توسعه تجارت ایران به خبرنگار مهر میگوید: در سال گذشته بین ۵۷ تا ۵۸ میلیارد دلار صادرات داشتیم. اگر به گزارشها و تحلیلهای این صادرات نگاه کنیم، متوجه میشویم که حدود ۳۷ میلیارد دلار از این صادرات مربوط به حوزههای پتروشیمی، معدن، فلزات و مشتقات آنها بوده است. این یعنی همان رویکردی که پیشتر در نفت داشتیم، یعنی خامفروشی یا فروش کالا به صورت نیمهخام، در حوزه پتروشیمی و معدن نیز تکرار شده است؛ بهطوریکه ما مواد اولیه را فرآوری نکرده و مستقیماً صادر کردیم.
به گفته او، وقتی محصولات با کیفیت و صادراتمحور تولید شوند، بازارهای بیشتری برای آنها ایجاد خواهد شد و اشتغال در کشور نیز توسعه خواهد یافت؛ بهعنوان مثال، در حال حاضر متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی ایران بین ۳۷۰ تا ۳۸۰ دلار است. اگر خامفروشی کنار گذاشته شود، این عدد میتواند به حدود ۱۲۰۰ دلار برسد؛ یعنی نزدیک به سه برابر.
چرا کالاهای صادراتی ایران ارزان است؟
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که عوامل متعددی باعث ارزان بودن کالاهای صادراتی ایران شده است و این مسئله پیامدهای مهمی برای اقتصاد کشور دارد. از جمله مهمترین عوامل میتوان به تحریمهای اقتصادی و محدودیتهای بانکی، هزینههای بالای مبادله، ضعف زیرساختهای لجستیکی، نبود سیاست صنعتی منسجم و تمرکز ناکافی بر تولید صادراتمحور اشاره کرد.
تحریمها بهویژه تأثیر بسزایی بر بازارهای هدف صادراتی ایران داشتهاند. به دلیل محدودیت در دسترسی به شبکههای بانکی بینالمللی و عدم امکان دریافت یا انتقال پول به شیوههای معمول، صادرکنندگان ایرانی مجبور شدهاند در بازارهای محدودتری فعالیت کنند. این محدودیتها موجب شده است تا صادرکنندگان برای حفظ سهم بازار، کالاهای خود را با قیمتهای پایینتر از ارزش واقعی عرضه کنند. به عبارت دیگر، فشار تحریمها باعث کاهش قدرت چانهزنی صادرکنندگان و کاهش میانگین ارزش صادرات شده است، موضوعی که بهطور مستقیم بر درآمدهای ارزی کشور تأثیر منفی میگذارد.
علاوه بر تحریمها، ضعف زیرساختهای لجستیکی و حملونقل نیز یکی از موانع جدی برای افزایش ارزش صادرات است. مشکلاتی مانند کمبود ناوگان حملونقل، زیرساخت ناکافی بنادر و شبکه ریلی و پیچیدگیهای اداری در فرآیند ترخیص کالا، هزینههای مبادله را افزایش داده و رقابتپذیری کالاهای ایرانی را کاهش میدهد. به همین دلیل، بسیاری از صادرکنندگان ترجیح میدهند کالاهای خود را به شکل خام یا نیمهخام به بازارهای خارجی عرضه کنند تا از ریسکها و هزینههای اضافی بکاهند.
نبود سیاست صنعتی منسجم و تمرکز ناکافی بر تولید صادراتمحور نیز عامل دیگری است که موجب شده است ایران نتواند از ظرفیتهای بالقوه خود در بازار جهانی بهره ببرد. در حالی که بسیاری از کشورهای موفق در حوزه صادرات، با برنامهریزی دقیق و حمایت از صنایع دارای ارزش افزوده بالا، توانستهاند جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت کنند، صنایع ایرانی عمدتاً بر تولید کالاهای پایه و خام متمرکز ماندهاند. این تمرکز محدود، اقتصاد کشور را در برابر نوسانات قیمتهای جهانی و شوکهای خارجی آسیبپذیر میکند و فرصت ایجاد اشتغال پایدار را کاهش میدهد.
با این حال، بازار کشورهای همسایه و منطقهای با حجم بالای واردات، فرصت بزرگی برای صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا فراهم کرده است. کالاهایی که به جای خامفروشی، دارای فرآیند صنعتی و بستهبندی مناسب باشند، میتوانند سهم بیشتری از بازارهای منطقهای و حتی فراتر از آن به دست آورند. کارشناسان معتقدند که استفاده بهینه از این فرصت مستلزم تدوین سیاستهای حمایتی، ایجاد زیرساختهای مناسب، تسهیل فرآیندهای صادرات و تمرکز بر تولید صادراتمحور است.
در مجموع، ادامه روند خامفروشی و تمرکز بر کالاهای پایه، علاوه بر کاهش درآمدهای ارزی و فرصتهای شغلی، موجب میشود اقتصاد ایران همچنان به نوسانات قیمتهای جهانی حساس باشد و از رشد پایدار در بخشهای صنعتی و صادراتی محروم بماند. بهرهگیری از فرصت بازارهای منطقهای و ارتقای کیفیت و ارزش افزوده کالاهای صادراتی میتواند گامی مؤثر در جهت توسعه اقتصادی و کاهش وابستگی به منابع خام باشد.
انتهای خبر/
karafarinannews.ir/vdcg.u9yrak9w3pr4a.html
تگ ها
