مصرف و تقاضای بالا به دلیل قیمت پایین بنزین عامل اصلی ناترازی این حامل انرژی است. با این‌حال راهکار این بحران بسیار پیچیده‌تر از آزادسازی صرف قیمت بنزین است و به بسیاری از مولفه‌های دیگر وابسته است.
سه شنبه ۲۵ شهريور ۱۴۰۴ - ۲۲:۰۱
کد مطلب : 7889
۰
با این‌حال اگر قرار بر اتکا به سیاست‌های آزادسازی قیمت در اقتصاد است، این امر باید در تمام وجوه اتفاق بیفتد که مستلزم رفع تحریم‌های اقتصادی، کاهش مداخلات دولت و آزادی تجارت است. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت رشد اقتصادی و تولید زیادتر شود و مردم رفاه بالاتری را تجربه کنند. پیامد این سیاست‌ها بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی، کاهش مصرف بنزین به علت وسایل نقلیه با کیفیت‌تر و همچنین افزایش ظرفیت تولید بنزین است.
بررسی دلایل اصلی ناترازی بنزین
بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف، تولید و واردات بنزین در کشور بعد از سال‌های جنگ به علت رشد تقاضا به ویژه در بخش حمل‌ونقل و در مقابل ثابت ماندن یا افزایش اندک ظرفیت تولید داخلی در بخش‌های قابل‌توجهی از بازه زمانی مورد بررسی موجب شده تا بحران ناترازی در این بخش چشمگیر باشد. همچنین قیمت‌گذاری دستوری و مدیریت مصرف با استفاده از تثبیت طولانی مدت قیمت آن هم در شرایطی که کشور سال‌هاست با تورم‌های دو رقمی و بالا مواجه است منجر به افزایش ناترازی شده است.با این‌حال هر زمان که اقداماتی مانند سهمیه‌بندی، اصلاحات قیمتی هدفمند یا افزایش قابل توجه ظرفیت تولید اتفاق افتاده، شکاف مصرف و تولید کمتر شده یا به صورت موقت از بین رفته است. از طرف دیگر اما تثبیت قیمت با توجه به وضعیت تورمی موجب افزایش انگیزه مصرفی و در نتیجه رشد واردات و فشار بر منابع ارزی کشور شده است.
ناترازی بنزین سال به سال افزایش یافت
موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی تحلیلی با ذکر آمار و ارقام مربوط به تولید، مصرف و اختلاف این دو به بررسی موضوع ناترازی بنزین پرداخته است.داده‌ها نشان از آن دارد که از سال 1368 تا 1403 در اکثر سال‌ها مصرف از تولید بیشتر بوده و کارشناسان اقتصادی باور دارند که اصلی‌ترین عامل در این زمینه قیمت پایین حامل‌های انرژی و تقاضا و مصرف بالا بوده است.
در بازه سال‌های 1368 تا 1373 در تمام این سال‌ها هرچند مصرف نسبت به دهه‌های بعد کوچک‌تر بود اما نرخ رشد آن بالاتر از ظرفیت توسعه تولید بوده است. در نتیجه این امر واردات محدود بنزین برای جبران کمبود در این سال‌ها اتفاق افتاده است. با شروع برنامه دوم توسعه از سال 1374، سیاست افزایش تدریجی قیمت در ابتدای هر سال و براساس درصدی از تورم مورد اجرا قرار گرفت و تا انتهای برنامه سوم یعنی سال 1383 ادامه پیدا کرد. در این دوره با اینکه قیمت واقعی بنزین ثابت باقی مانده بود و تولید داخلی نیز افزایش داشت ولی مصرف بنزین صعودی بوده و از همین‌رو میزان واردات بنزین نیز رشد کرد.
وقت بازگشت از بیراهه قیمت‌گذاری انرژی
این روزها که مشکل قطعی برق منازل تقریباً در تمامی شهرها رخ می‌دهد، این سوال برای عموم مردم مطرح است که علت چیست؟ آیا مصرف برق ایرانیان زیاد است؟ آیا تولید برق کاهش یافته؟ علت کمبود آب چیست؟ آیا در زمستان هم مشکل کمبود گاز تکرار خواهد شد؟
رکورد مصرف روزانه بنزین شکست
شروع برنامه چهارم توسعه با پیگیری مجدد سیاست تثبیت قیمتی و در نتیجه افزایش مصرف بنزین همراه شد. به طوری‌که در سال 1385 مصرف روزانه به اوج تاریخی رسید و برابر با 27.5 میلیون لیتر در روز اعلام شده است. در این بازه زمانی رشد تولید داخلی با نرخ محدودی افزایش داشته و ظرفیت تولید داخلی نتوانسته پاسخگوی افزایش تقاضا باشد. داده‌ها حاکی از آن است که در این مقطع شکاف بین مصرف و تولید به بیشترین مقدار در سه دهه اخیر رسید.در سال‌های 1386 تا 1388 با اجرای سیاست سهمیه‌بندی و افزایش قیمت به 100 تومان، مصرف روزانه بنزین با کاهش مواجه شد و در مقابل تولید داخلی تقریبا ثابت ماند. کاهش تقاضا منجر به پایین‌تر آمدن واردات شده و ناترازی بنزین کمتر شد. در سال 1389 و بعد از اجرای سیاست هدفمندی یارانه‌ها و جهش قیمت از 100 تومان به 400 تومان موجب افزایش قیمت واقعی بنزین و کنترل مصرف آن شد و در نتیجه واردات به پایین‌ترین مقدار در روز رسید. از همین‌رو نیز ناترازی برابر با کمترین میزان در دوران بعد از جنگ تحمیلی گزارش شده است.
از کاهش مصرف تا افزایش آن در سال‌های 1393 تا 1397
اجرای فاز دوم قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت آزاد بنزین به 700 تومان در سال‌های 1393 تا 1394 در کنار ادامه سیاست‌های سخت‌گیرانه کنترل مصرف، شکاف عرضه و تقاضا به پایین‌ترین مقدار تاریخی خود رسید. همچنین ظرفیت تولید در این یک سال نسبتا پایدار بوده و این امر همراه با کنترل مصرف موجب شد تا واردات به سطح پایینی کاهش پیدا کند.با این‌وجود در اوایل سال 1394 دولت مجددا سیاست تثبیت قیمتی را پی گرفت و قیمت واقعی بنزین در شرایط تورمی کاهش پیدا کرد. از طرف دیگر محدودیت‌های تقاضا از بین رفت و تا سال 1397 دوباره رشد مصرف و افزایش واردات به وقوع پیوست.
نگرانی دولت از افزایش قیمت بنزین
آبان 1398 همزمان با افزایش قیمت بنزین و دو نرخی شدن آن به قیمت‌های 1500 تومان و 3000 تومان بود. این شوک قیمتی به اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی منجر شد و در نتیجه تا سال جاری نیز دولت به افزایش قیمت بنزین روی نیاورده است. این‌ها درحالی است که تورم در این 6 سال ارقام قابل توجهی به خود دیده و در سه سال متوالی بالاتر از 40 درصد محاسبه شده است. بنابراین قیمت واقعی بنزین به شدت کاهش یافته و مصرف آن افزایش شدیدی داشته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 1404 به مصرف 130 میلیون لیتر در روز برسد.انتهای خبر/
karafarinannews.ir/vdcd.j052yt0jna26y.html
تگ ها