طی سالهای اخیر به دنبال افزایش دما و تنش‌های آبی گسترده، پارک های جنگلی تهران که از مهمترین عرصه‌های منابع طبیعی و فضای سبز پایتخت به شمار می روند، در معرض خطر جدی خشکیدگی قرار گرفته اند. این بحران ناشی از کاهش منابع آبی، تغییرات اقلیمی و ضعف مدیریت آبیاری است که سبب آسیب های فراوان به درختان و اکوسیستم های طبیعی این مناطق شده است.
چهارشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۱:۵۰
کد مطلب : 7515
۰
پایتخت که به دلیل رشد جمعیت، توسعه شهری و بحران های زیست محیطی هر روز بیش از پیش در معرض آسیب قرار می گیرد، این بار پارک های جنگلی مهم این کلانشهر همچون چیتگر، سرخه حصار، لویزان و مهرآباد در مناطق شمال، جنوب، شرق و غرب تهران قرار دارند، در معرض خطر خشکیدگی و نابودی قرار گرفته اند که بخش عمده فضای سبز طبیعی این شهر را تامین می کنند بنابراین حفظ این پارک ها برای تنفس این کلانشهر از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما در سالهای اخیر به دلایل استمرار خشکسالی ها، کاهش منابع آبی زیرزمینی، افزایش دما مورد تنش آبی قرار گرفته اند به طوری که خسارت های زیادی به این پارک های جنگلی وارد شده است.
با وجود اینکه پارک های جنگلی پایتخت از عرصه های منابع طبیعی است اما طی سالهای گذشته تامین آب و نگهداری و حفاظت این پارک ها به شهرداری تهران واگذار شده اما با توجه به استمرار خشکسالی ها، کاهش منابع آبی،تنش های گرمایی و آبی، آبیاری این پارک های جنگلی با مشکل روبرو شد تاجایی که کم آبیاری و آبیاری نامناسب این پارک ها باعث شد بخش عمده درختان این پارک ها دچار آفت سوسک پوست خوار و خشکیدگی شوند و برای اینکه آفت به درختان سایر مناطق شهری یا پارک های جنگی دیگر سرایت نکند منابع طبیعی ناچار به قطع و حذف بسیاری از درختان قدیمی طی ۱.۵ سال اخیر کرده و خسارت هنگفتی به منابع طبیعی پایتخت وارد شده است.
پارک جنگلی چیتگر از بوستان های جنگلی غرب تهران به وسعت ۹۵۰ هکتار است که دارای درختان کاج، زبان گنجشک، اقاقیا، نارون چتری ، پلت، سروهای خمره ای و نقره ای، بلوط، سنجد، افرا سیاه و ارغوان است که حدود ۵۳ درصد از درختان را گونه های سوزنی برگ و ۴۷ درصد را گونه های پهن برگ تشکیل می دهند که برای افزایش کیفیت هوا و سازگاری با محیط زیست کاشت گونه های جدید دغداغان، شیرخشت، درختچه زرشک و ولیچ نیز در دستور کار است. همچنین این پارک دارای امکانات رفاهی و تفریحی از جمله پیست اسب سواری و دوچرخه سواری است. البته در مجاورت پارک جنگلی چیتگر پارک خرگوش دره نیز واقع است.
پارک جنگلی سرخه حصار یکی از پارک های ملی ایران به مساحت حدود ۹ هزارو ۱۶۸ هکتار در شرق تهران قرار گرفته که به جز بخش شمال شرقی آن تمام این ناحیه تحت کنترل و حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد. این بوستان دارای پوشش گیاهی متنوعی شامل درختان و درختچه های بنه، بادام کوهی، زالزالک، سرو کوهی، گز، تاغ، گون، خارشتر، اسپند، درمنه، کلاه حسن، چوبک و گیاهان دارویی مانند آویشن، قدومه، بومادران، کاکوتی، پونه کوهی، بابونه، خاکشیر، بارهنگ، سنبل الطیب، شیرین بیان، والک، سیر، آب تره، سماق و زرشک است.
پارک جنگلی لویزان یکی از بوستان های جنگلی شمیران در شمال شرق پایتخت به وسعت یک هزارو ۱۰۰ هکتار است که دارای پوشش گیاهی متنوعی از جمله درختان کاج، سرو، چنار، اقاقیا، افرا، بلوط، زبان گنجشک، داغداغان، توت، مو، عرعر، سرو خمره‌ای و نقره‌ای است.
البته فضای سبزی در اطراف فرودگاه مهرآباد قرار دارد که از پوشیده از درختان کاج و چنار است که تحت حفاظت و کنترل شرکت فرودگاه‌های کشور است.
تهدید حیات درختان در پارک های جنگلی تهران به گونه ای است که کارشناسان منابع طبیعی هشدار می دهند در صورت ادامه روند فعلی تمام جنگل های شهری تهران در معرض خطر نابودی قرار خواهند گرفت و از آنجایی که کاهش منابع آبی، مدیریت ناکافی و شیوع آفات سه عامل اصلی این وضعیت هستند از شهرداری تهران خواسته اند تا اقدامات فوری و تدابیر جدی برای نجات این فضا های سبز اتخاذ کند.
با توجه به کاهش منابع آب شیرین و تنش‌های آبی، استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب به عنوان منبعی پایدار برای آبیاری پارک‌های جنگلی مطرح شده است. شهرداری تهران موظف شده تا منابع آبی جایگزین و مطمئن فراهم کند.
حال از آنجایی که کشور با کمبود منابع آبی روبروست به نظر می رسد برای تامین آب پارک های جنگلی و فضای سبز شهری باید از پساب تصفیه شده فاضلاب ها استفاده شود اما به گفته برخی کارشناسان امر، شهرداری این کار را امری پر هزینه دانسته و فضای سبز این پارک ها را با آب چاه ها و آب خام آبیاری کرده است و اکنون که با کاهش منابع آبی زیرزمینی روبرو شده آبیاری این فضاها نیز دچار چالش شده است درحالی که ارزش درختان ۴۰ تا ۵۰ ساله این عرصه های طبیعی بسیار گران بها تر از قیمت هر مترمکعب آب تصفیه شده پساب فاضلاب است.
گزارش ها حاکی از آن است که هر مترمکعب آب تصفیه شده فاضلاب بین ۲۴ تا ۴۰ هزارتومان است که به نسبت ارزش عرصه های طبیعی مبلغ چندان بالایی نیست.
وضعیت بحرانی در پارک‌های چیتگر، سرخه حصار و لویزان
خشکیدگی گسترده درختان در بوستان های جنگلی به خصوص در چیتگر و سرخه حصار نگرانی مسئولان و شهروندان را برانگیخته است و کارشناسان هشدار می دهند که اگر اقدامی فوری انجام نشود، به طور حتم ریه های سبز پایتخت به کلی از بین خواهند رفت. بنابراین بر اساس گزارش های اداره کل منابع طبیعی استان تهران از حدود ۱.۵ سال پیش عملیات حذف و قطع درختان خشک شده در پارک های جنگلی تهران آغاز شده است اگرچه خشک شدن و حذف درختان قدیمی و کهنسال این پارک های جنگلی تحت عنوان ریه های تهران برای شهروندان نگرانی هایی را ایجاد کرده است.
تهدید آفت سوسک پوست خوار برای پارک های جنگلی تهران
آفت سوسک پوست خوار (Bark beetle) نوعی حشره کوچک است که به درختان آسیب می‌رساند. این حشره با تغذیه از لایه زیر پوست درخت (لایه‌ی کامبیوم) و ایجاد تونل‌هایی در آن باعث اختلال در گردش شیره نباتی و در نهایت مرگ درخت می شود که تهدید جدی دیگری برای درختان پارک های جنگلی است. در این پیوند حسین دماوندی معاون برنامه‌ریزی اداره کل منابع طبیعی استان تهران درگفت و گو با ایرنا نسبت به خطر نابودی پارک های جنگلی اطراف تهران هشدار می‌دهد و می گوید بخشی از درختان پارک های جنگلی چیتگر و سرخه حصار پایتخت به علت تنش های آبی، کاهش سطح آب های زیرزمینی و سومدیریت شهرداری در نحوه آبیاری خشک شده اند و منابع طبیعی برای جلوگیری از گسترش آفت مجبور به قطع درختان بیش از ۵۰ سال سن شده که برای جایگزینی این درختان سالیان سال زمان لازم است. البته اگر درختان آفت زده نیز قطع نشوند، این آفت می‌تواند تمام عرصه های جنگلی تهران را آلوده کند.
دماوندی با بیان اینکه سوسک پوست خوار می تواند تهدید جدی برای پارک های جنگلی تهران باشد از شهرداری تهران خواست تا تدابیر جدی و فوری برای نجات این پارک های جنگلی و جلوگیری از یک فاجعه زیست محیطی بیندیشند.
قطع ۲۰ هزار اصله درخت در چیتگر و سرخه حصار
احمد اکرمی کارشناس مسئول اداره کل منابع طبیعی در حوزه حفاظت جنگل و جنگل کاری در گفت و گو با ایرنا گفت: مشکل فعلی به پارک های جنگلی چیتگر و سرخه حصار باز می گردد و بعد از آن پارک های لویزان، خرگوش دره که در دست شهرداری و مهرآباد که در دست سازمان هواپیمایی کشور است که مراقبتش با فرودگاه است.
وی افزود: تاکنون بیش از ۲۰ هزار اصله درخت در چیتگر و سرخه حصار خشک شده و عملیات قطع درختان آلوده صورت گرفته است و برای بقیه درختان خشک شده با به مزایده گذاشتن پیمانکارانی در حال اقدام هستیم. در مورد پارک‌های دیگر مانند خرگوش دره و مهرآباد که هنوز تحت مدیریت شهرداری نیست و توسط هواپیمایی نگهداری می شود اقدامات مشابه در حال انجام است و پارک لویزان نیز در مرحله اقدامات مربوط به خشکیدگی قرار دارد.
منابع آبی جایگزین راهکاری برای نجات پارک‌های جنگلی
اکرمی علت خشکیدگی گسترده در پارک های چیتگر و سرخه‌حصار و سایر پارک هایی که دستگاه های آبیاری دارند را کاهش سطح آب های زیرزمینی عنوان کرد و گفت: در نتیجه کمبود بارش در حدود ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته که رخ داده است پارک هایی که خاک سبک تر داشتند آسیب بیشتری دیده اند، زیرا ظرفیت نگهداری آب در آن ها کمتر بوده است.
وی بر این باور است که کاهش سطح آب های زیرزمینی باعث افزایش دما شده، زیرا خاک خشک رطوبت خود را از دست می دهد و نمی‌تواند گرمای خورشید را جذب کند، بلکه آن را بازتاب می دهد و منجر به هوای گرم تر می شود. این وضعیت تبخیر را افزایش داده و نیاز آبی گیاهان را بیشتر می کند اما چون آب کافی تامین نمی شود، درختان به تدریج ضعیف می شوند بنابراین ضعف فیزیولوژیکی درختان باعث می شود که شیره گیاهی نتواند به اندام‌های هوایی برسد و در نتیجه درختان آسیب پذیرتر شده و بیشتر در معرض حمله آفات قرار می گیرند که این روند در نهایت منجر به خشکیدگی گسترده در پارک های جنگلی شده است.
این کارشناس اداره کل منابع طبیعی استان تهران می گوید: در زمینه اقدامات اصلاحی شهرداری ها موظف شده اند منابع آبی غیر از چاه و آب خام را تهیه و تامین کنند به طور مثال برای پارک چیتگر حدود ۹۰ لیتر در ثانیه آب پساب شهرک شهید باقری برای آبیاری درختان اختصاص یافته که با اجرای لوله‌کشی مناسب به نقاط مختلف پارک منتقل می شود.
وی افزود: علاوه بر این چاه های آبی که سطح آب آنها کاهش یافته، کفکنی شده اند تا توان جذب آب افزایش یابد که البته هیچ یک از این اقدامات بدون سرمایه گذاری و برنامه ریزی جامع قابل اجرا نیست اما برای بهبود وضعیت پارک های جنگلی تهران و جلوگیری از تداوم این بحران در مجموع اقداماتی چون قطع درختان خشک، تامین منابع آبی جایگزین، کفکنی چاه ها و تعیین پیمانکاران برای حذف درختان آلوده الزامی است.
ضرورت اقدامات فوری و همکاری بین بخشی
کارشناسان منابع طبیعی براین باورند که حفظ پارک های جنگلی تهران نیازمند مدیریت یکپارچه و همکاری جدی بین سازمان های مربوطه، شهرداری و مشارکت فعال شهروندان است. بنابراین شهرداری باید هر چه سریعتر نسبت به تامین آب، بهبود وضعیت آبیاری و مدیریت پارک های جنگلی و جلوگیری از گسترش این بحران تدابیر فوری اتخاذ کند.
بحران خشکی پارک های جنگلی تهران زنگ خطری است که توجه ویژه مسئولان و مردم را می طلبد به طوری که تنش های آبی و تغییرات اقلیمی همراه با ضعف در مدیریت منابع آبی مهمترین عوامل این معضل هستند باید با اتخاذ تدابیر فوری استفاده بهینه از منابع آب، بکارگیری فناوری های نوین آبیاری و برنامه ریزی منسجم از ادامه این روند جلوگیری و ریه های سبز تهران را حفظ کرد.
انتهای خبر/
karafarinannews.ir/vdcj.veafuqeiisfzu.html
تگ ها