در شرایطی که اقتصاد ایران با فشارهای ارزی، تحریمها و وابستگی به صادرات نفت دستوپنجه نرم میکند، مسیر ترانزیت بهعنوان یک شاهراه استراتژیک، حالا بیش از گذشته به گزینهای جدی برای رهایی از بحران اقتصادی تبدیل شده است.
به گزارش کارآفرينان نيوز ایران در یکی از حساسترین و راهبردیترین نقاط جغرافیایی جهان قرار دارد؛ چهارراهی میان شرق و غرب، شمال و جنوب که میتواند نقشی محوری در اتصال اقتصادهای بزرگ ایفا کند. اما آنچه امروز اهمیت این موقعیت را دوچندان کرده، تحولات ژئوپلیتیکی جهانی است؛ از جنگ اوکراین و تحریمهای روسیه گرفته تا ناامنی در دریای سرخ و محدودیت در کانال سوئز، همگی باعث شدهاند کشورهای منطقه به دنبال مسیرهای جایگزین تجاری بگردند.ایران، با بهرهمندی از شبکه گسترده ریلی، جادهای و بنادری متنوع، به طور طبیعی در مرکز این تحولات قرار گرفته است. اما برخلاف پتانسیل بالا، همچنان سهم ایران از ترانزیت منطقهای بسیار پایین است. آمارها نشان میدهد ایران تنها حدود ۵ درصد از بازار ترانزیت اوراسیا را در اختیار دارد؛ سهمی ناچیز که میتواند با اصلاح سیاستها و توسعه زیرساختها، چند برابر شود.افزایش حجم ترانزیت از ۵.۵ میلیون تن در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۲۲ میلیون تن در سال ۱۴۰۳ (رشد ۳۰۰ درصدی)، نشانهای از ظرفیت بالفعل این حوزه است. هدفگذاری برنامه هفتم توسعه نیز رساندن این عدد به ۴۰ میلیون تن است؛ ظرفیتی که اگر محقق شود، میتواند سالانه تا ۲۰ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کند. درآمدی پایدار، غیرنفتی و مقاوم در برابر تحریم.با این حال، مسیر ترانزیت در ایران با چالشهایی چون فرسودگی ناوگان، کمبود زیرساخت لجستیکی و پیچیدگیهای اداری مواجه است. همین مشکلات باعث کندی در بهرهبرداری از فرصتهایی شده که بهسرعت در حال بستهشدن هستند.
کشورهایی مثل ترکیه، امارات، قزاقستان و حتی عربستان با سرعت زیادی در حال توسعه کریدورهای جایگزین هستند؛ و اگر ایران نتواند سهم خود را تثبیت کند، ممکن است این فرصت تاریخی را از دست بدهد.کارشناسان بر این باورند که توسعه ترانزیت تنها یک گزینه اقتصادی نیست، بلکه ابزاری برای افزایش نفوذ سیاسی و امنیتی ایران در منطقه نیز به شمار میآید. طرحهایی مانند کریدور شمال–جنوب و اتصال چین به اروپا از مسیر ایران، میتوانند کشور را به یک قدرت لجستیکی منطقهای بدل کنند.برای تحقق این چشمانداز، نیاز به همافزایی نهادها، سرمایهگذاری بخش خصوصی و دیپلماسی فعال وجود دارد. همچنین مشارکت مردم، چه از طریق سرمایهگذاری در پروژههای زیرساختی و چه در مطالبهگری برای اجرای آنها، میتواند روند توسعه ترانزیت را شتاب دهد که همجهت با شعار سال یعنی «سرمایهگذاری برای تولید است.»به گفته کریم نائینی، کارشناس حملونقل، ترانزیت دیگر فقط عبور کالا نیست؛ اکنون، عبور از بحران اقتصادی نیز از همین مسیر ممکن شده است.