با وجود مزایای زیستمحیطی و ایمنی حملونقل ریلی، بیش از ۹۰ درصد بار کشور همچنان از جادهها عبور میکند؛ پرسشی جدی که ردپای آن در تلفات جادهای، آلودگی هوا و مصرف بیرویه سوخت بهوضوح دیده میشود.
به گزارش کارآفرينان نيوز در حالی که اغلب کشورهای توسعهیافته سهم قابلتوجهی از بار خود را با قطار جابهجا میکنند، ایران هنوز هم وابستگی سنگینی به حملونقل جادهای و کامیونهای دیزلی دارد؛ موضوعی که نه تنها تبعات زیستمحیطی دارد، بلکه از منظر اقتصادی و ایمنی نیز آسیبزا است.برخی کارشناسان، قیمت پایین گازوئیل رو مسبب رقابت ناعادلانه حملونقل ریلی و جادهای میدانند.بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۹۰ درصد حملونقل بار کشور از طریق جاده انجام میشود؛ این در حالی است که حملونقل ریلی، بهویژه در مسیرهای طولانی، مزایای متعددی دارد: از مصرف سوخت کمتر (تقریباً یکپنجم کامیون) گرفته تا کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ذرات معلق. به گفته فعالان ریلی، یک قطار باری میتواند بار ۵۰ تا ۷۰ کامیون را جابهجا کند.با این حال، فرسودگی شبکه ریلی، کمبود ناوگان، سرعت پایین قطارها و ناهماهنگی در ایستگاههای بارگیری و تخلیه و از آن مهمتر پیشبینیناپذیر بودن زمان حمل (مثلا برای مسیر بندرعباس-سرخس روزهای متعددی از ۵ تا ۳۰ روز گزارش شده است) استفاده از ریل را برای بخش خصوصی غیرجذاب کرده است. همچنین نداشتن مشوقهای کافی برای صاحبان بار و عدم توسعه خطوط ریلی به بنادر و مراکز صنعتی، موجب شده که جاده همچنان مسیر اصلی کالا باشد.در کشورهایی مانند روسیه، برای بارهای خاص از جمله معادن و مراکز دولتی یا کلا بارهای بالاتر از وزن خاصی، مجازاتهای مالی و بعضا قضایی تعبیه کردند، به طوری که در حال حاضر ۹۰ درصد بار روسیه توسط ناوگان ریلی حمل میشود.
از سوی دیگر، کامیونهای فرسودهای که اغلب بیش از ۲۰ سال سن دارند، به دلیل دسترسی راحت، هزینه اولیه کمتر و نبود کنترلهای دقیق زیستمحیطی، ترجیح اصلی در بازار حمل بار هستند؛ هرچند این انتخاب، به افزایش تصادفات جادهای و تخریب زیرساختها دامن میزند.برخی تحلیلگران معتقدند ریشه این وضعیت، در سیاستگذاریهای جزیرهای و نگاه غیراستراتژیک به حملونقل است. در حالی که کشورهای پیشرو به حملونقل ریلی به عنوان بازوی پایداری و اقتصاد سبز نگاه میکنند، ایران هنوز مدل قرن گذشته را دنبال میکند.احیای نقش ریل در اقتصاد ایران نیازمند سرمایهگذاری هدفمند، اتصال گستردهتر بنادر و مناطق صنعتی به خطوط ریلی، و اصلاح تعرفهها و مشوقهای حملونقل است. در غیر این صورت، کامیونهای دیزلی همچنان برنده خواهند بود؛ به قیمت آسمان دودگرفته و جادههای خونین.چندی پیش نیز مدیرعامل راهآهن جبارعلی ذاکری عنوان کرده بود که هدفگذاری آنها برای سال ۱۴۰۴، حمل ۵۴ میلیون تن بار داخلی و ترانزیتی از طریق شبکه راهآهن کشور خواهد بود.